Dit bijzondere schilderij maakte Arie Smit (1916-2016) een paar maanden nadat hij zich op Bali gevestigd had. Op 19 juli 1956 vertrok hij samen met de eveneens Nederlandse schilder Auke Sonnega vanaf Java naar Bali. Zestig jaar lang, tot aan zijn dood, werd dit door hem zo geliefde eiland zijn thuis en zijn grote inspiratiebron.
Arie Smit werd geboren in Zaandam, Nederland. In 1938 vertrok hij op de leeftijd van 22 jaar als KNIL-soldaat naar het voormalig Nederlands-Indië, waar hij in Batavia als lithograaf bij de Topografische Dienst, een onderdeel van het KNIL, gestationeerd werd. In zijn vrije tijd trok Smit door Batavia om alles wat hij zag vast te leggen in tekeningen, gouaches en aquarellen. Zijn hart lag al sinds zijn kinderjaren bij kunst, tekenen en schilderen. Batavia kende een levendig kunstklimaat en Smit bezocht alle tentoonstellingen die er te zien waren. In 1947 raakte hij bevriend met Auke Sonnega, en leerde hij andere kunstenaars kennen zoals de Mooi-Indië-schilder Ernest Dezentjé en Henk de Vos. In 1948 had hij zelf zijn eerste tentoonstelling, in Kunstzaal Opbouw-Pembangoenan
Nadat hij in 1950 eervol ontslagen was uit het leger, werkte Arie Smit als lithograaf en grafisch ontwerper bij diverse uitgeverijen in Jakarta en Bandung. Naast zijn werkzaamheden gaf Smit privé-tekenlessen. In zijn vrije tijd werkte hij naarstig aan zijn eigen, gestaag groeiende oeuvre. Hij experimenteerde veel met stijlen en technieken om zichzelf te ontwikkelen. ‘Ik verander steeds en zie daar volstrekt geen bezwaar in. Nu eens romantisch, dan kubistisch, dan abstract of realistisch. Ik ben in een bepaalde stijl dan echt “er-in”. Ik wil dit allemaal weten’, schreef hij in een brief naar zijn familie.
Smit raakte bevriend met andere kunstenaars zoals Ries Mulder, die tevens docent schilderen op de Akademi Seni Rupa Bandung was, en But Mochtar en Popo Iskander, leerlingen van Mulder. Het werk van deze in kubistische stijl werkende kunstenaars intrigeerde Smit zeer. Op de Bandungse, op de internationale kunstwereld georiënteerde academie werd geabstraheerde kunst onderwezen. Ook invloeden van het werk van Auke Sonnega, die in een moderne, deels abstracte stijl schilderde, zijn in Smit’s schilderijen uit die periode te herkennen – ze laten een mengeling zien van abstracte en figuratieve kunst.
In 1955, op een tentoonstelling met werk van de leden van Pita Maha, de Balinese kunstenaarsvereniging, ontmoette Smit de schilder Rudolf Bonnet. Deze adviseerde hem om naar Bali te gaan, omdat dit voor de ontwikkeling van zijn werk een goede stap zou zijn. Nadat Smit in juni 1956 een solotentoonstelling had in Balikpapan (Borneo) hakte hij de knoop door en besloot voor een tijdje naar Bali te gaan.
Nadat hij samen met Auke Sonnega een bezoek aan Rudolf Bonnet in Tjampuhan had gebracht, trok Smit naar Sanur, waar hij de kunsthandelaar en galeriehouder James Pandy bezocht. Smit had Pandy ontmoet tijdens de Pita Maha-tentoonstelling in 1955. James Pandy had een gerenomeerde galerie aan het strand van Sanur; Pandy’s Art Gallery. Beide mannen werden goede vrienden en Smit kon regelmatig verblijven in een van Pandy’s huisjes aan het strand om daar te schilderen. Na verloop van tijd nam Pandy Smit’s werk op in zijn galerie en werd zo diens eerste kunstbemiddelaar.
De overweldigende visuele pracht van Bali maakte diepe indruk op Arie Smit. De zee werd een van de geliefde onderwerpen in zijn schilderijen. Hoewel Smit zich twee maanden na zijn aankomst in Saba vestigde zijn velen ontstaan in de perioden die hij doorbracht in Sanur. Binnen dit ouevre is het schilderij Sanur and Rice Goddess uit 1957 echter een sprankelende uitzondering omdat het geschilderd is in de deels abstracte stijl die Smit in Bandung had leren kennen. In de voorgrond zien we Dewi Sri, de rijstgodin, in de vorm van een tjili – een Balinees offerfiguurtje gemaakt van palmblad en rijstaren. De zon schijnt over de zee, prauwen liggen op het strand, mensen zijn aan het werk. Het vibrerende kleurenpalet dat zo kenmerkend is voor het werk van Arie Smit draagt bij aan de Balinese sfeer van dit schilderij. ‘Mijn kleuren zijn onweerstaanbaar geworden, dat is een geheim dat Bali mij geopenbaard heeft’, schrijft hij in 1957 aan zijn familie thuis.
Juni, Luciënne Smit
Auteur Arie Smit – a Painter’s life in the Tropics.